Ο καρπός της αγάπης, της γονιμóτητας και της ευτυχίας – Ρυθμίζει σάκχαρο και χοληστερóλη

Η κυδωνιά και ο αρωματικός καρπός της, το κυδώνι, αποτελούν ένα από τα πιο ιστορικά και πολύτιμα φρούτα της μεσογειακής διατροφής, με βαθιές ρίζες στην ελληνική παράδοση και σημαντικά οφέλη για την υγεία. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, το κυδώνι συνδέεται με τη γονιμότητα, την ευεξία, τη γαστρονομία και τη φυσική θεραπευτική, διατηρώντας έναν ξεχωριστό ρόλο τόσο στον πολιτισμό όσο και στη διατροφή.

Η ιστορία, ο συμβολισμός και η καταγωγή του κυδωνιού

Η κυδωνιά ήταν γνωστή ήδη από τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι θεωρούσαν τα κυδώνια σύμβολα αγάπης, ευτυχίας και γονιμότητας και τα προσέφεραν σε γαμήλιες τελετές. Πιθανότατα ταυτίζονται με τα περίφημα «χρυσά μήλα» του Ομήρου, ενώ οι αρχαίοι Κρήτες υπήρξαν από τους πρώτους που αναγνώρισαν τη διατροφική τους αξία και τα καλλιέργησαν συστηματικά. Από την περιοχή των πρώτων καλλιεργειών προήλθε και το επιστημονικό τους όνομα Cydonia, από την αρχαία Κυδωνία – τα σημερινά Χανιά. Οι Ρωμαίοι αξιοποιούσαν το αιθέριο έλαιό του για την παρασκευή αρωμάτων, ενώ πίστευαν ότι το κυδώνι απομακρύνει τις κακές επιρροές. Βοτανικά, το κυδώνι είναι ο καρπός της Cydonia oblonga (Κυδωνέα η επιμήκης), ανήκει στην οικογένεια Rosaceae, όπως η μηλιά και η αχλαδιά, και κατάγεται από το Ιράν. Η φυσική του ωρίμανση πραγματοποιείται το φθινόπωρο, όταν η πράσινη φλούδα κιτρινίζει και η σάρκα γίνεται ιδιαίτερα αρωματική, σφιχτή και ξηρή. Το κυδώνι δεν καταναλώνεται ωμό, καθώς η ωμή μορφή του είναι στυφή και ερεθιστική.

Διατροφική αξία και βασικά οφέλη για την υγεία

Το κυδώνι αποτελεί εξαιρετική πηγή πηκτίνης, μιας υδατοδιαλυτής φυτικής ίνας που έχει τη μοναδική ιδιότητα να σχηματίζει τζελ, παγιδεύοντας νερό. Η πηκτίνη συμβάλλει στη μείωση της χοληστερόλης, στον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα, ενώ επιβραδύνει τη γαστρική κένωση, ενισχύοντας το αίσθημα κορεσμού. Παράλληλα, μελετάται για τον πιθανό ρόλο της στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου, ενώ λειτουργεί και ως φυσικό προστατευτικό φράγμα για τα κύτταρα του εντέρου ενάντια σε μικροβιακές επιδράσεις. Τα κυδώνια είναι επίσης πλούσια σε αντιοξειδωτικά, κυρίως πολυφαινόλες, οι οποίες δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες και συμβάλλουν στην προστασία από φλεγμονές και χρόνιες παθήσεις. Μεταξύ των κυριότερων φαινολικών ενώσεων περιλαμβάνονται το καφεοϋλοκινικό οξύ, οι προκυανιδίνες και τα παράγωγά τους. Επιπλέον, αποτελούν σημαντική πηγή καλίου, που ρυθμίζει το pH του αίματος, υποστηρίζει τη μυϊκή λειτουργία – συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς – και συμμετέχει στη μετάδοση των νευρικών ερεθισμάτων. Το κυδώνι παρέχει επίσης χαλκό, απαραίτητο για τον σχηματισμό αιμοσφαιρίνης και κολλαγόνου, καθώς και για την αντιοξειδωτική άμυνα του οργανισμού. Η παρουσία βιταμίνης C ενισχύει την άμυνα του οργανισμού, αν και η μεγαλύτερη ποσότητά της καταστρέφεται με τη θερμική επεξεργασία, καθώς το κυδώνι καταναλώνεται μαγειρεμένο.

Μέση διατροφική αξία 100g ωμού κυδωνιού

100 γραμμάρια ωμού κυδωνιού αποδίδουν περίπου 57 kcal, περιέχουν 15,3 g υδατανθράκων, 1,9 g φυτικών ινών, 12,53 g σακχάρων και ελάχιστα λιπαρά (0,10 g). Το φρούτο περιέχει επίσης 119 mg καλίου, 8 mg ασβεστίου, 0,130 mg χαλκού, 0,7 mg σιδήρου, καθώς και σημαντικές ποσότητες βιταμινών B3, B6, Β9, C και K, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων του USDA Nutrient Database. Το υψηλό ποσοστό νερού (83,8 g) καθιστά το κυδώνι ενυδατικό και ελαφρύ για τον οργανισμό, όταν καταναλώνεται με μέτρο ως μαγειρεμένο τρόφιμο.

Αγορά, συντήρηση και μαγειρική αξιοποίηση

Κατά την αγορά, προτιμώνται σφιχτά, σαρκώδη κυδώνια με ομοιόμορφο, απαλό κίτρινο χρώμα. Όταν ο καρπός δεν είναι πλήρως ώριμος, μπορεί να ωριμάσει σε θερμοκρασία δωματίου και στη συνέχεια να διατηρηθεί στο ψυγείο για αρκετές εβδομάδες. Στην ελληνική κουζίνα, το κυδώνι έχει διττό ρόλο, τόσο σε γλυκές όσο και σε αλμυρές συνταγές. Από αυτό παρασκευάζονται γλυκά του κουταλιού, ζελέ, κυδωνόπαστα, κυδωνόκρασο, λικέρ, κομπόστα και μαρμελάδες. Μάλιστα, ο όρος «μαρμελάδα» προήλθε από την πορτογαλική λέξη marmelo, που σημαίνει «κυδώνι», καθώς αρχικά αναφερόταν αποκλειστικά στη μαρμελάδα κυδωνιού. Στη μαγειρική χρησιμοποιείται και σε αλμυρά πιάτα, κομμένο σε φέτες και μαγειρεμένο μαζί με μοσχάρι, αρνί, κοτόπουλο, ακόμη και ψάρι, προσδίδοντας ιδιαίτερο άρωμα και φυσική γλυκύτητα. Σημαντικό είναι ότι ξεσποριάζεται αλλά δεν ξεφλουδίζεται.

Σημαντική προειδοποίηση για την κατανάλωση

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στους σπόρους του κυδωνιού, οι οποίοι είναι δηλητηριώδεις και δεν πρέπει να καταναλώνονται, καθώς περιέχουν τοξικές ενώσεις. Επιπλέον, τα ωμά κυδώνια μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό στον λαιμό και δυσκολία στην αναπνοή, γι’ αυτό συνιστάται η κατανάλωσή τους αποκλειστικά μετά από θερμική επεξεργασία (Ιατρική αποποίηση ευθυνών).

Γράφει η Δήμητρα Ξενάκη, Δρ. Δομικής Χημείας Τροφίμων

Πηγή