EKTAKTH EIΔΗΣΗ ΤΩΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Μικρή πληθυσμιακά ομάδα, με υψηλή πολιτική και κοινωνική ενεργοποίηση.

Οι πρόσφατες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, με την άνευ προηγουμένου όξυνση της σύγκρουσης Ιράν–Ισραήλ με τις εκατέρωθεν πυραυλικές επιθέσεις και τα πλήγματα των ΗΠΑ κατά ιρανικών στόχων, έχουν ενισχύσει τα αντανακλαστικά των Ιρανών της διασποράς, μεταξύ αυτών και της Ελλάδας.

Στο εσωτερικό των ιρανικών ομάδων στην Ελλάδα, κυριαρχεί η δυσπιστία απέναντι σε κάθε αφήγηση που επιχειρεί να εξισώσει θύτες και θύματα με τις συζητήσεις να εστιάζουν στις διαχρονικές πρακτικές βίας του καθεστώτος της Τεχεράνης, στην απουσία ελευθεριών και στην εκτεταμένη χρήση της θρησκείας ως εργαλείο καταστολής. Πολλοί απορρίπτουν δε δημόσια κάθε έννοια «εθνικού πένθους» για τη δολοφονία στελεχών των Φρουρών της Επανάστασης, υπογραμμίζοντας πως πρόκειται για «όργανα καταπίεσης» και όχι για απλούς πολίτες.

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως σε ομάδες Telegram, αλλά και σε κλειστά δίκτυα ενημέρωσης, οι Ιρανοί στην Ελλάδα συζητούν με καθαρό πολιτικό λόγο. Η στάση τους απέναντι στο ιρανικό καθεστώς είναι αμείλικτη. Δεν πρόκειται για ουδέτερες κοινότητες απλώς εγκατεστημένες στην Ευρώπη. Πρόκειται για μια ομάδα πολιτικά δραστήρια, με απόλυτη απόρριψη της Ισλαμικής Δημοκρατίας και των πολιτικών της, όχι μόνο στο εσωτερικό του Ιράν, αλλά και στη διεθνή της παρουσία

Σε αντίθεση με κοινότητες που διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με το κράτος προέλευσής τους, η ιρανική διασπορά στην Ελλάδα τείνει να ορίζει την ταυτότητά της σε ρήξη με την Τεχεράνη. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν συντηρητικά ή θρησκευόμενα μέλη, ωστόσο η γενική εικόνα είναι αυτή ενός πληθυσμού που αυτοπροσδιορίζεται περισσότερο ως πολιτικά εξόριστος παρά ως τυπικός μετανάστης.

Η παρουσία των Ιρανών στην Ελλάδα

Η παρουσία των Ιρανών προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα παραμένει σταθερά περιορισμένη αριθμητικά, σε αντίθεση με την κοινωνική και πολιτική τους ενεργοποίηση. Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου, οι Ιρανοί αποτέλεσαν μόλις το 1,9% των προσφύγων που έφτασαν δια θαλάσσης στην Ελλάδα το 2019 – ποσοστό που μεταφράζεται σε λιγότερους από 500 ανθρώπους εκείνη τη χρονιά.

Αντίστοιχα, από τις συνολικά 64.084 αιτήσεις ασύλου που καταγράφηκαν το 2023, οι αιτούντες ιρανικής καταγωγής εκτιμάται πως δεν ξεπέρασαν τις 1.000–1.200 περιπτώσεις. Τα δεδομένα αυτά επιβεβαιώνουν ότι, σε απόλυτους αριθμούς, οι Ιρανοί δεν συγκαταλέγονται στις πολυπληθέστερες κοινότητες μεταναστών στην Ελλάδα — με Αφγανούς, Σύριους και Παλαιστίνιους να κυριαρχούν στη στατιστική.

Ωστόσο, η πλειονότητα των Ιρανών που φτάνουν στην Ελλάδα δεν επιδιώκουν απλώς μια καλύτερη οικονομική ζωή, αλλά καταθέτουν φάκελο ασύλου επικαλούμενοι πολιτική ή θρησκευτική καταδίωξη. Αυτό τους τοποθετεί σταθερά στις ομάδες υψηλής πιθανότητας για θετική έκβαση στην αίτηση ασύλου.

Στις θέσεις τους διακρίνεται μια σαφής διάκριση ανάμεσα στην ταυτότητα και στο κράτος. Δεν απορρίπτουν το Ιράν ως πατρίδα, ως πολιτισμό, ως μνήμη. Απορρίπτουν το καθεστώς που το κυβερνά. Και σε αυτή την απόρριψη δεν υπάρχουν γκρίζες ζώνες. Το σύστημα της Τεχεράνης παρουσιάζεται ως μηχανισμός τρόμου και καθολικού ελέγχου, που δρα τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας.

Για αυτόν τον λόγο, η είδηση της εξόντωσης ιρανών διοικητών από στοχευμένα χτυπήματα δεν προκαλεί θλίψη. Δεν αντιμετωπίζονται ως θύματα, αλλά ως επιτελικοί φορείς καταστολής.

Πέρα από την πολιτική θέση, η κοινότητα των Ιρανών στην Ελλάδα αυτοοργανώνεται και σε επίπεδο πρακτικής καθημερινότητας. Μέσα από ομάδες Telegram και ανταλλαγή εμπειριών, μοιράζονται πληροφορίες για φορολογικές δηλώσεις, ανανεώσεις ταυτοτήτων, υπηρεσίες υγείας, τραπεζικά θέματα και μεταφράσεις δημοσίων εγγράφων.

Η πολιτική τοποθέτηση απέναντι στο καθεστώς του Ιράν

Η συντριπτική πλειοψηφία των Ιρανών της Ελλάδας δεν διατηρεί καμία απολύτως σχέση με το θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης. Αντιθέτως, το απορρίπτουν ρητά, δημόσια και με υψηλό πολιτικό φορτίο. Σε ψηφιακές συζητήσεις, στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης χαρακτηρίζονται «δολοφόνοι», «βασανιστές», «εγκληματίες πολέμου». Δεν γίνεται διάκριση ανάμεσα σε σκληροπυρηνικούς και μετριοπαθείς. Η συνολική δομή του ιρανικού κράτους θεωρείται ανεπίδεκτη μεταρρύθμισης.

Η στάση αυτή δεν προέρχεται μόνο από τη γενική απέχθεια προς το καθεστώς του Ιράν. Βασίζεται σε προσωπικά βιώματα. Πολλοί έχουν υπάρξει αυτόπτες μάρτυρες καταστολής, φυλακίσεων, εξαναγκαστικής σιωπής, βασανιστηρίων. Οι αναφορές στη Μαχσά Αμινί, στις εκτελέσεις του 1988, στις καταστολές φοιτητικών κινημάτων, στις μυστικές φυλακές και στις θεσμικές εξαφανίσεις λειτουργούν ως συλλογική μνήμη και πολιτικό επιχείρημα.