Eurovision: Κύπρος και ακόμα 8 τραγούδια που έχουν αποκλειστεί από τον διαγωνισμό – Οι καταγγελίες που έκαναν οι χώρες

Για το ευρύ κοινό, η Eurovision αποτελεί ένα ετήσιο μουσικό γεγονός με εντυπωσιακά σκηνικά, φαντασμαγορικές εμφανίσεις και βραδιές γεμάτες ψυχαγωγία. Πίσω, όμως, από τη φανταχτερή σκηνή και τα χειροκροτήματα, υπάρχει μια άλλη διάσταση – αυτή όπου η πολιτική εισβάλλει στη μουσική και ανατρέπει τα δεδομένα.

Η EBU, ο αρμόδιος φορέας της Eurovision, έχει θέσει ρητά τον κανόνα της αποφυγής πολιτικών αναφορών τόσο στα τραγούδια όσο και στις δημόσιες τοποθετήσεις των καλλιτεχνών. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος κανονισμός δεν εφαρμόζεται πάντα με συνέπεια, δημιουργώντας συχνά ερωτήματα για την αντικειμενικότητα και την ίση μεταχείριση όλων των χωρών και των εκπροσώπων τους.

Καλλιτέχνες εκτός σκηνής για πολιτικούς λόγους

Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που διεξάγεται ο διαγωνισμός, υπήρξαν περιπτώσεις όπου η πολιτική συγκυρία ή η προσωπική δράση των καλλιτεχνών τους στέρησε τη συμμετοχή. Τραγούδια με αιχμές ή ανοιχτά πολιτικά μηνύματα, διπλωματικές εντάσεις, ακόμη και παραβιάσεις του καταστατικού είχαν ως αποτέλεσμα να αποκλειστούν κάποιοι διαγωνιζόμενοι ή να απορριφθούν οι συμμετοχές τους.

Συγκεντρώσαμε και παρουσιάζουμε εννέα χαρακτηριστικά παραδείγματα από τα αρχεία της Eurovision – περιστατικά που άφησαν το δικό τους αποτύπωμα στην ιστορία του θεσμού. Από τον Ψυχρό Πόλεμο μέχρι τις πρόσφατες γεωπολιτικές εντάσεις, η Eurovision αποδείχθηκε, πολλές φορές, ότι δεν μπορεί να μείνει εντελώς αποκομμένη από τις διεθνείς εξελίξεις.

ΚΥΠΡΟΣ 1988 – ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, «ΘΥΜΑΜΑΙ»

Η πρώτη περίπτωση που εντοπίζουμε είναι εκείνη της Κύπρου το μακρινό 1988. Η Μεγαλόνησος επρόκειτο να εκπροσωπηθεί εκείνη τη χρονιά από τον Γιάννη Δημητρίου και το κομμάτι «Θυμάμαι», σε σύνθεση των John Vickers και Αρίστου Μοσχοβάκη. Η EBU όμως είχε άλλη άποψη, αφού λίγο μετά την επιλογή του, το συγκεκριμένο τραγούδι αποκλείστηκε από τη διαδικασία.

Ο λόγος ήταν η αποκάλυψη πως το εν λόγω κομμάτι είχε συμμετάσχει στον εθνικό τελικό της Κύπρου πριν από 4 χρόνια, γεγονός που σαφώς παραβιάζει τους βασικούς κανόνες της Eurovision, που θέτουν ως προϋπόθεση την πρωτοτυπία και πρώτη παρουσίαση των τραγουδιών μετά την 1η Σεπτεμβρίου του προηγούμενου έτους.

Δεδομένου πως δεν υπήρχε αρκετός χρόνος για την επιλογή ενός άλλου κομματιού, το ΡΙΚ ανακοίνωσε την απόσυρσή του από τη διοργάνωση εκείνης της χρονιάς.

ΛΙΒΑΝΟΣ 2005 – ALINE LAHOUD, «QUAND TOUT S’ENFUIT»

Περνάμε τώρα σε μία διαφορετική περίπτωση αποκλεισμού. Το 2005 ο Λίβανος εξέφρασε την επιθυμία να συμμετάσχει για πρώτη φορά στον διαγωνισμό της Eurovision, που πραγματοποιήθηκε εκείνη τη χρονιά στο Κίεβο της Ουκρανίας. Μάλιστα, η λιβανέζικη ραδιοτηλεόραση ανακοίνωσε πως το ντεμπούτο της χώρας θα κάνει η 24χρονη τότε Aline Lahoud με το κομμάτι «Quand tout s’enfuit».

Ο Λίβανος θα γινόταν έτσι η δεύτερη αραβική χώρα μετά τη μία και μοναδική συμμετοχή του Μαρόκου (1980) που θα έπαιρνε μέρος στη διοργάνωση, «ανοίγοντας» το φάσμα σε ένα διαφορετικό κοινό. Ωστόσο, το γεγονός ότι σύσσωμος ο αραβικός κόσμος δεν αναγνωρίζει συνταγματικά το κράτος του Ισραήλ αποτέλεσε – και συνεχίζει μέχρι σήμερα να αποτελεί – το βασικό «αγκάθι» για ένα τέτοιο βήμα.

Μετά την επίσημη ανακοίνωση στις 21/10/2004 από τον τότε γενικό πρόεδρο και διευθυντή του Télé Liban, Ibrahim El Khoury, η χώρα αποσύρθηκε από τον διαγωνισμό λόγω της άρνησής της να μεταδώσει την ισραηλινή συμμετοχή, αφού οι λιβανέζικοι νόμοι απαγορεύουν την προβολή ισραηλινών προϊόντων και θεαμάτων. Κάτι τέτοιο σαφώς δεν θα μπορούσε να γίνει δεκτό από την EBU, αφού οι συμμετέχουσες χώρες υποχρεούνται να μεταδώσουν όλες τις συμμετοχές ανεξαιρέτως, για να διασφαλιστεί η εγκυρότητα της ψηφοφορίας.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που το Ισραήλ είχε σταθεί αφορμή για ξέσπασμα πολιτικών συγκρούσεων στη Eurovision. Το 1979 η λιβανέζικη τηλεόραση διέκοψε τη μετάδοση του διαγωνισμού, όταν στη σκηνή ανέβηκε η ισραηλινή συμμετοχή, δείχνοντας πλάνα με… λουλούδια, ενώ όταν στο τέλος της βραδιάς το Ισραήλ αναδείχθηκε νικητής, η τηλεόραση της Ιορδανίας ανακοίνωσε ψευδώς πως τη νίκη πήρε το… Βέλγιο, που κατετάγη δεύτερο.

ΓΕΩΡΓΙΑ 2009 – STEFANE & 3G, «WE DON’T WANNA PUT IN»

Εδώ νομίζω πως ο τίτλος μιλάει από μόνος του και μάλλον τα λέει όλα. Η Γεωργία έφτασε στην πηγή αλλά δεν ήπιε νερό, όταν το 2009 ανακοίνωσε πως στη σκηνή της Μόσχας το 2009 θα ανέβουν για λογαριασμό της οι Stefane & 3G με το τραγούδι «We don’t wanna put in». Έναν χρόνο νωρίτερα και λίγο πριν ξεσπάσει ο Ρωσογεωργιανός πόλεμος στη Νότια Οσετία, η μικρή χώρσα του Καυκάσου είχε στείλει στη Eurovision τη Diana Gurtskaya, ερμηνεύοντας το κομμάτι «Peace will come». Χαρακτηριστικοί τίτλοι και οι δυο.

Αν και αρχική πρόθεση της κρατικής τηλεόρασης της Γεωργίας (GBP) ήταν να αποσυρθεί από τη διοργάνωση, αρνούμενη να διαγωνιστεί σε “μια χώρα που παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους διεθνείς νόμους”, τελικά οι ιθύνοντες άλλαξαν γνώμη. Ωστόσο, όπως ήταν αναμενόμενο, ένα τραγούδι που αναφέρονταν έμμεσα στον Βλαντιμίρ Πούτιν δεν υπήρχε περίπτωση να επιτραπεί να διαγωνιστεί στη Eurovision, πόσω μάλλον όταν αυτή πραγματοποιείται επί ρωσικού εδάφους.

Η EBU απαγόρευσε το τραγούδι λόγω των επίμαχων στίχων του, ζητώντας από το GPB είτε να τους αλλάξει, είτε να επιλέξει κάποιο άλλο κομμάτι, απαίτηση που φυσικά δεν έγινε δεκτή από την άλλη πλευρά. Η Γεωργία αποσύρθηκε και επέστρεψε στο διαγωνισμό έναν χρόνο αργότερα.

ΡΟΥΜΑΝΙΑ 2016 – OVIDIU ANTON, «MOMENT OF SILENCE»

Η Ρουμανία αποτελεί μία από τις πλέον «ηχηρές» απουσίες φέτος στον διαγωνισμό της Eurovision, όμως τα προβλήματα με τη συμμετοχή της χώρας στη διοργάνωση ξεκίνησαν αρκετά χρόνια νωρίτερα. Το 2016 η Ρουμανία επρόκειτο να εκπροσωπηθεί από τον Ovidiu Anton με το τραγούδι «Moment of Silence». Βέβαια, το TVR υπολόγιζε χωρίς τον… ξενοδόχο, που στην προκειμένη περίπτωση είναι η EBU.

Η συμμετοχή της χώρας αποκλείστηκε λόγω ανεξόφλητων χρεών της κρατικής τηλεόρασης, τα οποία ούτε λίγο ούτε πολύ ανέρχονταν σε 16 εκατομμύρια ελβετικά φράγκα (περίπου 14,56 εκατομμύρια ευρώ) και χρονολογούνταν από τον Ιανουάριο του 2007.

Η EBU προειδοποίησε στις 19 Απριλίου του 2016 τη ρουμανική κυβέρνηση πως, εάν το χρέος δεν εξοφληθεί εντός 24 ωρών, η Ρουμανία θα αποκλειστεί από τον διαγωνισμό. Όπως ήταν λογικό, το TVR δεν μπόρεσε να βρει 16 εκατομμύρια μέσα σε μία βραδιά(!) – εδώ δεν μπορούσε να τα βρει 10 χρόνια – οδηγώντας συνεπώς στον αποκλεισμό της χώρας από τη Eurovision.

“Είναι λυπηρό που αναγκαζόμαστε να λάβουμε αυτό το μέτρο. Η συνεχής κατάσταση χρέους της TVR θέτει σε κίνδυνο τη χρηματοοικονομική σταθερότητα της ίδιας της EBU”, είχε σχολιάσει χαρακτηριστικά η Ingrid Deltenre, η τότε Γενική Διευθύντρια της EBU.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, λόγω της χρονικής στιγμής του αποκλεισμού, το τραγούδι “Moment of Silence” παρέμεινε τόσο στις ψηφιακές όσο και στις φυσικές εκδόσεις του επίσημου άλμπουμ του διαγωνισμού, καθώς αυτές είχαν ήδη δημιουργηθεί πριν από την αποβολή της Ρουμανίας. Αυτός ο αποκλεισμός αποτέλεσε την πρώτη φορά στην ιστορία του διαγωνισμού που μια χώρα αποβλήθηκε λόγω οικονομικών οφειλών.

ΡΩΣΙΑ 2017 – YULIA SAMOYLOVA, «FLAME IS BURNING»

Μετρώντας ήδη μία πολιτική κρίση στις σχέσεις της με τη Γεωργία (όπως αναφέραμε παραπάνω), η Ρωσία πρόσθεσε άλλη μία επίμαχη συνθήκη μετά τις πολεμικές συγκρούσεις στην Κριμαία, που ξεκίνησαν από το 2014.

Το 2017, η Yulia Samoylova επιλέχθηκε να εκπροσωπήσει τη χώρα στη Eurovision με το τραγούδι “Flame Is Burning”. Ωστόσο, η Ουκρανία, η οποία διοργάνωσε τον διαγωνισμό τραγουδιού εκείνη τη χρονιά, απαγόρευε την είσοδο στην Κριμαία σε οποιονδήποτε προερχόταν από τη Ρωσία χωρίς την επίσημη κρατική άδεια. Όπως αποκαλύφθηκε, η Samoylova είχε εμφανιστεί στην Κριμαία το 2015 και η κυβέρνηση της απαγόρευσε να βρεθεί στο Κίεβο για να διαγωνιστεί.

Αντιμέτωπη με αυτή την ιδιαίτερη συνθήκη, η Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση (EBU) πρότεινε στη Ρωσία να συμμετάσχει στη διοργάνωση μέσω δορυφορικής σύνδεσης, ώστε να αποφευχθούν οι πολιτικές συγκρούσεις, κάτι που απορρίφθηκε από την απέναντι πλευρά. Θεωρώντας ότι η συμμετοχή με αυτόν τον τρόπο δεν ανταποκρινόταν στις προσδοκίες της χώρας για πλήρη εκπροσώπηση, η Ρωσία αποφάσισε να αποσυρθεί από τον διαγωνισμό εκείνη τη χρονιά.

Το 2018 στην Πορτογαλία η Ρωσία επέστρεψε με την ίδια τραγουδίστρια και το κομμάτι «I won’t break», μένοντας για πρώτη φορά στα χρονικά εκτός τελικού.

ΟΥΚΡΑΝΙΑ 2019 – MARUV, «SIREN SONG»

Ίσως ο πιο πολυσυζητημένος αποκλεισμός συμμετοχής στην ιστορία της Eurovision – σίγουρα μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή, γιατί 2024 is typing… – ήταν εκείνη της Ουκρανίας το 2019. Παραμένοντας στο ίδιο πολιτικό πλαίσιο και σκηνικό, η MARUV δεν κατάφερε να εκπροσωπήσει τη χώρα της στο Τελ Αβίβ. Παρότι το «Siren Song» επιλέχθηκε στον ουκρανικό τελικό και μάλιστα πλασαρίστηκε ως μεγάλο φαβορί, οι πολιτικές διαφορές και οι νομικές αντιφάσεις που προέκυψαν με την κρατική τηλεόραση της Ουκρανίας της στέρησαν αυτό το δικαίωμα.

Αυτό που ενόχλησε περισσότερο το UA:PBC ήταν το γεγονός ότι η τραγουδίστρια είχε υπογράψει συμφωνία για περιοδεία στη Ρωσία λίγο πριν από τη συμμετοχή της στη Eurovision, κίνηση που θεωρήθηκε από τις ουκρανικές αρχές ως προδοσία ή ένδειξη έλλειψης υποστήριξης προς τη χώρα και τον αγώνα απέναντι στις ρωσικές προκλήσεις στην Κριμαία.

Οι ουκρανικές αρχές απαίτησαν από τους καλλιτέχνες να αποφύγουν εμφανίσεις στη Ρωσία ή άλλες φιλορωσικές χώρες, κάτι με το οποίο η MARUV δεν συμφώνησε. Ως εκ τούτου, η Ουκρανία ανακοίνωσε την απόσυρσή της από τη διοργάνωση του 2019.

ΛΕΥΚΟΡΩΣΙΑ 2021, GALASY ZMESTA, «YA NAUCHU TEBYA (I’LL TEACH YOU)»

Η Λευκορωσία δεν συμμετέχει στη Eurovision τα τελευταία χρόνια, ακολουθώντας πιστά τα βήματα της «Μαμάς Ρωσίας» στη σκιά των πολιτικών εξελίξεων με την Ουκρανία. Στην τελευταία της προσπάθεια το 2021, η χώρα του Αλεξάντερ Λουκασένκο επιχείρησε να λάβει μέρος με το τραγούδι “Ya nauchu tebya (I’ll Teach You)”, ερμηνευμένο από το συγκρότημα Galasy ZMesta.

Ωστόσο, το τραγούδι κρίθηκε ακατάλληλο εξαιτίας των πολιτικών του αναφορών, μιας και οι στίχοι του φάνηκε να κρύβουν υπονοούμενα για το κίνημα διαμαρτυρίας κατά του καθεστώτος Λουκασένκο. Παραβιάζοντας τους κανονισμούς περί «απολιτίκ» ταυτότητας, η EBU ζήτησε από τη Λευκορωσία είτε να υποβάλει μια τροποποιημένη εκδοχή του τραγουδιού, είτε να επιλέξει ένα νέο, μη πολιτικό τραγούδι.

Αν και η κρατική ραδιοτηλεόραση της Λευκορωσίας παρουσίασε ως εναλλακτική το κομμάτι “Pesnya pro zaytsev (Song About Hares)”, και αυτό απορρίφθηκε λόγω παρόμοιων πολιτικών υπονοούμενων και η χώρα «έφαγε πόρτα» από τον διαγωνισμό της Eurovision το 2021. Την επόμενη χρονιά, η Λευκορωσία μαζί με τη Ρωσία απομακρύνθηκαν οριστικά από τον διαγωνισμό, με την EBU να προχωρά μάλιστα στη διαγραφή των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών τους φορέων από την Ένωση.

ΟΥΚΡΑΝΙΑ 2023 – ALINA PASH, «SHADOWS OF FORGOTTEN ANCESTORS»

«Είμαι καλλιτέχνης, όχι πολιτικός. Δεν επιθυμώ αυτόν τον εικονικό «πόλεμο» και το μίσος. Ο βασικός πόλεμος είναι εκεί έξω, αυτός που ήρθε στη χώρα μου το 2014. Δεν θέλω να βρίσκομαι πια σε αυτή τη βρώμικη ιστορία και γι’ αυτό με βαριά καρδιά ανακοινώνω την απόσυρσή μου από εκπρόσωπος της Ουκρανίας στη φετινή Eurovision». Αυτά ήταν μεταξύ άλλων τα λόγια της Alina Pash, της παρολίγον εκπροσώπου της Ουκρανίας το 2022.

Η 29χρονη τότε τραγουδίστρια είχε αναδειχθεί νικήτρια στον ουκρανικό τελικό εκείνης της χρονιάς, ο οποίος συνέπεσε με τη ρωσική εισβολή και την έναρξη του Ρωσοουκρανικού πολέμου. Μάλιστα, ο εθνικός τελικός της χώρας είχε πραγματοποιηθεί σε ένα καταφύγιο, δείχνοντας την ανάγκη για καλλιτεχνική έκφραση και εξωστρέφεια παρά την καταστροφική πολεμική σύρραξη που είχε μόλις ξεσπάσει.

Το κομμάτι «Shadows of forgotten ancestors» έδωσε το εισιτήριο στην Alina Pash για το Ρότερνταμ της Ολλανδίας. Μάλιστα, με φόντο τον πόλεμο, πολλοί ήταν εκείνοι που προεξοφλούσαν τη νίκη της στη Eurovision (όπως και έγινε με τους Kalush Orchestra). Ωστόσο, όπως και στην περίπτωση της Samoylova, μία εμφάνιση της τραγουδίστριας στην Κριμαία το 2015 σε φιλορωσική εκδήλωση, ήρθε στο φως από την εφημερίδα Pravda, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τη συμμετοχή της στον διαγωνισμό.

Ακολούθησε μεγάλη πολιτική αναταραχή, με την ίδια την τραγουδίστρια να προχωρά σε παραίτηση λίγες ημέρες μετά, με τους Kalush Orchestra – που είχαν βγει δεύτεροι στον εθνικό τελικό – να αποδέχονται την πρόταση να εκπροσωπήσουν εκείνοι την Ουκρανία και τελικά να κερδίσουν τη Eurovision το 2022 με το τραγούδι «Stefania».

ΟΛΛΑΝΔΙΑ 2024 – JOOST KLEIN, «EUROPAPA»

Και φτάνουμε στο 2024 και όσα ευτράπελα συνέβησαν στο Μάλμε της Σουηδίας. Από την πρώτη στιγμή που το AVROTROS, η ολλανδική ραδιοτηλεόραση, ανακοίνωσε πως ο Joost Klein θα είναι ο εκπρόσωπος της χώρας στη Eurovision, προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον στους Eurofans.

Στον δεύτερο ημιτελικό της διοργάνωσης το τραγούδι “Europapa” προκάλεσε πανικό στο στάδιο και προκρίθηκε στον τελικό στη δεύτερη θέση με 182 πόντους. Ωστόσο, ένα περιστατικό που φέρεται να σημειώθηκε στα παρασκήνια, για το οποίο εν τέλει ο Ολλανδός τραγουδιστής αθωώθηκε, οδήγησε στον αποκλεισμό του από τη διοργάνωση. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του διαγωνισμού που μια συμμετοχή αποκλείεται μετά την έναρξή του.

Το κύμα υποστήριξης προς τον Joost Klein ήταν πρωτοφανές. Το κομμάτι του γνώρισε τεράστια εμπορική επιτυχία, φτάνοντας στην κορυφή των charts σε χώρες όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Λετονία και η Λιθουανία, και έγινε το πιο «κατεβασμένο» τραγούδι του διαγωνισμού στο Spotify και το YouTube εκείνης της χρονιάς, με πολλούς να κάνουν λόγο για τον ενδεχόμενο νικητή του televoting, αν η Ολλανδία είχε επιτραπεί να συμμετάσχει κανονικά στον Μεγάλο Τελικό.