Helios: 20 χρόνια από την αεροπορική τpaγωδία που συγκλόνισε Ελλάδα και Κύπρο (βίντεο)

Ήταν πρωί Κυριακής, 14 Αυγούστου 2005, όταν η είδηση του αεροπορικού δυστυχήματος της εταιρίας Helios έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία μέσα στο κατακαλόκαιρο.

Επρόκειτο για ένα Boeing 737-300 της κυπριακής Helios Airways, που εκτελούσε την πτήση HCY 522 από Λάρνακα προς Αθήνα (με τελικό προορισμό την Πράγα).

Το εν λόγω αεροπλάνο είχε χαθεί από τις επικοινωνίες και λίγο αργότερα συνετρίβη σε λοφώδη περιοχή του Γραμματικού Αττικής.

Ο απολογισμός τραγικός. Και οι 121 επιβαίνοντες – 115 επιβάτες (ανάμεσά τους 22 παιδιά) και 6 μέλη πληρώματος – βρήκαν τραγικό θάνατο. Ήταν το πιο πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα που είχε γνωρίσει ποτέ η Ελλάδα και η Κύπρος.

Το χρονικό της μοιραίας πτήσης Helios

Το Boeing 737 (πτήση 522 της Helios) απογειώθηκε από τη Λάρνακα γύρω στις 09:07 τοπική ώρα, με προγραμματισμένη άφιξη στην Αθήνα στις 10:45.

Λίγο μετά την απογείωση και την άνοδο του αεροσκάφους, ήχησε προειδοποιητικός συναγερμός στην καμπίνα – ένα σφύριγμα που το πλήρωμα δυστυχώς παρερμήνευσε. Στις 10:15, το αεροπλάνο εισήλθε στον FIR Αθηνών χωρίς να ανταποκρίνεται στις κλήσεις των ελεγκτών.

Αμέσως σήμανε συναγερμός. Στις 11:05 απογειώθηκαν δύο μαχητικά F-16 από την αεροπορική βάση της Νέας Αγχιάλου, τα οποία στις 11:18 κατάφεραν οπτική επαφή με το ακυβέρνητο Boeing.

Η εικόνα που αντίκρισαν οι πιλότοι των F-16 ήταν ανατριχιαστική. Ο συγκυβερνήτης ήταν λιπόθυμος στο κάθισμά του, ο κυβερνήτης απουσίαζε από το cockpit, οι μάσκες οξυγόνου είχαν πέσει και το πιλοτήριο ήταν άδειο.

Ο μόνος άνθρωπος εν ζωή επί του αεροπλάνου που είχε ακόμη τις αισθήσεις του ήταν ένας θαρραλέος αεροσυνοδός, ο Ανδρέας Προδρόμου, ο οποίος είχε κάποια εκπαίδευση πιλότου.

Ο Προδρόμου κατάφερε να πάρει μια φορητή φιάλη οξυγόνου, εισήλθε στο πιλοτήριο και προσπάθησε απεγνωσμένα να ανακτήσει τον έλεγχο του Boeing.

Στις 11:49 οι πιλότοι των F-16 είδαν μια ανθρώπινη φιγούρα να κινείται στα χειριστήρια, όμως λίγα λεπτά μετά οι κινητήρες του αεροπλάνου έσβησαν – τα καύσιμα είχαν πλέον εξαντληθεί.

Στις 12:04 το μεσημέρι, η πτήση 522 συνετρίβη με ορμή σε μια πλαγιά κοντά στο Γραμματικό.

Τα συντρίμμια διασκορπίστηκαν στην πλαγιά, ενώ ξέσπασε και πυρκαγιά στο σημείο. Τα σωστικά συνεργεία ανέσυραν 118 σορούς – οι περισσότερες απανθρακωμένες – ενώ τρεις σοροί κάηκαν ολοσχερώς.

Οι ιατροδικαστικές εξετάσεις έδειξαν ότι οι επιβάτες ήταν ακόμη ζωντανοί την ώρα της πρόσκρουσης αλλά βρίσκονταν σε μη αναστρέψιμο κώμα λόγω υποξίας.

Τα αίτια της τραγωδίας της πτήσης Helios

Η διερεύνηση ανατέθηκε στην ΕΔΑΑΠ υπό τον εμπειρογνώμονα Ακριβό Τσολάκη, με τη συμμετοχή Κυπρίων και διεθνών ειδικών.

Το πόρισμα εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2006 και αποκάλυψε αλυσίδα λαθών και παραλείψεων.

Η αρχική αιτία ήταν ότι το σύστημα συμπίεσης της καμπίνας βρισκόταν στη θέση «Manual» αντί για «Auto» κατά την απογείωση, με αποτέλεσμα να μην γίνεται συμπίεση. Αυτό οφειλόταν σε ανθρώπινο λάθος.

Συγκεκριμένα, ένας μηχανικός το είχε θέσει σε Manual κατά τον έλεγχο και δεν το επανέφερε, ενώ το πλήρωμα παρέβλεψε τη ρύθμιση στον έλεγχο πριν την απογείωση.

Η Boeing παραδέχθηκε ότι στα εγχειρίδια δεν υπήρχε σαφής οδηγία για τον διακόπτη.

Καθώς το αεροσκάφος ανήλθε, η πίεση έπεσε επικίνδυνα. Οι πιλότοι παρερμήνευσαν τον συναγερμό υποπίεσης ως συναγερμό απογείωσης, αφού είχαν πανομοιότυπο ήχο.

Δεν έκαναν άμεση κάθοδο ούτε φόρεσαν μάσκες εγκαίρως, με αποτέλεσμα να χάσουν τις αισθήσεις τους λόγω υποξίας.

Η εκπαίδευση των αεροσυνοδών για τέτοια συμβάντα ήταν ελλιπής, κάτι που στέρησε πολύτιμο χρόνο.

Το αεροπλάνο συνέχισε ακυβέρνητο ώσπου οι κινητήρες έσβησαν από έλλειψη καυσίμων.

Το πόρισμα κατέδειξε σοβαρές ελλείψεις στην εποπτεία της πολιτικής αεροπορίας στην Κύπρο, ανεπαρκείς διαδικασίες ασφάλειας στην Helios, και καθυστερημένα μέτρα της Boeing σε παρόμοια περιστατικά.

Επικρίθηκαν επίσης ευρωπαϊκοί οργανισμοί που γνώριζαν τα προβλήματα από το 1999 αλλά δεν έλαβαν αποφασιστική δράση.

Καταλογισμός ευθυνών για το αεροπορικό δυστύχημα της Helios

Μετά τις έρευνες, ξεκίνησε μακρά δικαστική διαδικασία σε Κύπρο και Ελλάδα. Στην Κύπρο, πέντε στελέχη της Helios παραπέμφθηκαν σε δίκη το 2009 για ανθρωποκτονία λόγω αλόγιστης ή επικίνδυνης πράξης. Το 2013, το Κακουργιοδικείο Λευκωσίας τους αθώωσε όλους λόγω έλλειψης τεκμηρίων, και οι διώξεις ανεστάλησαν.

Στην Ελλάδα, η δικαστική εξέλιξη ήταν διαφορετική. Tο Πλημμελειοδικείο Αθηνών έκρινε ένοχους τέσσερα στελέχη της Helios και επέβαλε ποινή ενός έτους φυλάκισης για κάθε θύμα, συν τρία χρόνια βάσης – 124 χρόνια συνολικά για τον καθένα.

Το 2013, το Εφετείο επέβαλε δεκαετείς ποινές εξαγοράσιμες με περίπου 80.000 ευρώ.

Ομάδα συγγενών στράφηκε και κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας, κατηγορώντας το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας για αμέλεια και ελλιπή εποπτεία. Η υπόθεση οδήγησε σε αποζημιώσεις μέσω διακανονισμών, χωρίς επίσημη ανάληψη ευθύνης από το κράτος.