Σου έχει συμβεί ποτέ; Το παράξενο φαινόμενο που σε παραλύει ενώ κοιμάσαι

Τι είναι η Μόρα – Υπνική Παράλυση (Παραφρασμένο Άρθρο)

Η υπνική παράλυση, γνωστή λαϊκά ως μόρα, συνιστά μια ιδιάζουσα μορφή παραϋπνίας που προβληματίζει πολλούς ανθρώπους. Το φαινόμενο εμφανίζεται κυρίως κατά τη μετάβαση στον ύπνο ή κατά την αφύπνιση, όταν ο νους έχει ανακτήσει συνείδηση, αλλά το σώμα παραμένει σε κατάσταση ακινησίας.

Φυσιολογία και επιστημονική εξήγηση

Κατά τη διάρκεια των κύκλων ύπνου, οι οποίοι διαρκούν 90–120 λεπτά, ο οργανισμός περνά διαδοχικά από τα στάδια NREM (N1–N3) πριν εισέλθει στη φάση REM, όπου εκδηλώνονται τα όνειρα. Σ’ αυτή τη φάση, οι μύες χαλαρώνουν πλήρως, ώστε να μην εκδηλώνονται οι κινήσεις που συνοδεύουν το ονειρικό περιεχόμενο. Όταν συμβαίνει υπνική παράλυση, ο εγκέφαλος έχει ήδη «ξυπνήσει», αλλά οι μύες παραμένουν εγκλωβισμένοι στην ατονία, με αποτέλεσμα το άτομο να έχει πλήρη επίγνωση, αλλά να αδυνατεί να κινήσει το σώμα του. Παρότι σε πολλές λαογραφικές παραδόσεις η εμπειρία αποδίδεται σε υπερφυσικές παρουσίες που δήθεν πιέζουν το στήθος, η ιατρική εξήγηση αποκαθιστά την πραγματικότητα: πρόκειται για ένα ακίνδυνο νευρολογικό φαινόμενο.

Συμπτώματα και χαρακτηριστικά του επεισοδίου

Ένα επεισόδιο μπορεί να εμφανιστεί είτε στο υπναγωγικό στάδιο είτε στο υπνοπομπικό και συχνά συνοδεύεται από έντονη αδυναμία κίνησης, αδυναμία ομιλίας, φόβο, ακόμη και παραισθήσεις. Πολλοί περιγράφουν ότι «βλέπουν» μορφές, έντομα ή εισβολείς στο δωμάτιο, ενώ άλλοι βιώνουν εξωσωματικές εμπειρίες ή αίσθηση πτώσης. Συχνή είναι και η πίεση στο στήθος, η δυσκολία αναπνοής, ο ιδρώτας, οι κεφαλαλγίες και το αίσθημα επικείμενου θανάτου, παρότι ο πάσχων αναπνέει κανονικά και δεν κινδυνεύει πραγματικά. Τα επεισόδια ολοκληρώνονται είτε αυτόματα είτε όταν κάποιος αγγίξει το άτομο, το καλέσει ή όταν ο ίδιος κατορθώσει να κάνει μια μικρή κίνηση.

Σε ποιους εμφανίζεται – Αίτια και προδιαθεσικοί παράγοντες

Η υπνική παράλυση μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμη και στην παιδική, με μεγαλύτερη συχνότητα στις ηλικίες 20–30 ετών. Στον γενικό πληθυσμό εμφανίζεται έστω μία φορά στο 7–8% των ατόμων, ενώ παρουσιάζεται συχνότερα σε φοιτητές ή άτομα με ψυχικές διαταραχές. Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο περιλαμβάνουν κακή ποιότητα ύπνου, αϋπνία, ναρκοληψία, άγχος, κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, μετατραυματικό στρες, καθώς και κληρονομικότητα. Η ανάσκελη θέση ύπνου επίσης ενισχύει την πιθανότητα επεισοδίου.

Διαφορική διάγνωση και διάκριση από άλλες καταστάσεις

Το φαινόμενο πρέπει να διαφοροποιείται από νυχτερινές κρίσεις πανικού, την διαταραχή συμπεριφοράς REM, τους εφιάλτες και τους νυχτερινούς τρόμους, το PTSD, αλλά και επιληπτόμορφες κρίσεις. Η σωστή διάγνωση βοηθά το άτομο να αντιληφθεί ότι η υπνική παράλυση, παρότι ενοχλητική, δεν αποτελεί απειλή για την υγεία.

Αντιμετώπιση – Πρακτικοί τρόποι πρόληψης

Η υγιεινή ύπνου αποτελεί τον βασικό πυλώνα πρόληψης. Συνιστάται αποφυγή καφεΐνης και αλκοόλ μετά τις 15:00, σταθερό ωράριο ύπνου και απομάκρυνση ηλεκτρονικών συσκευών από το υπνοδωμάτιο. Η αποφυγή της ανάσκελης θέσης μειώνει σημαντικά τα επεισόδια. Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου, βοηθά η υπενθύμιση ότι πρόκειται για ακίνδυνο φαινόμενο REM, καθώς και η προσπάθεια για μικροκινήσεις (δάχτυλα, γλώσσα, βλέμμα). Σε επίμονες περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθούν αντικαταθλιπτικά για μείωση της REM ή μελατονίνη.

Η αναζήτηση βοήθειας κρίνεται απαραίτητη όταν τα επεισόδια προκαλούν σημαντικό άγχος, όταν συνυπάρχει ημερήσια υπνηλία, αίσθηση πνιγμονής ή υποψία ναρκοληψίας ή υπνικής άπνοιας. Η αξιολόγηση από ειδικό επιτρέπει μια ασφαλή και ολοκληρωμένη προσέγγιση.